OSMANLI MİMARİSİNDE ZARİF BİR YAZI: TA’LİK
AN ELEGANT WRITING STYLE IN OTTOMAN ARCHITECTURE: TA’LİK


DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14965658Anahtar Kelimeler:
Osmanlı, Hat Sanatı, Mimari, YazıÖzet
Hat sanatı yıllardan beri usta ve öğrenci ilişkisi içerisinde ilerlemiş Arap yazısının en güzel halidir. Hüsn-i hat güzel yazı manasına gelmekte olup yıllar boyunca birçok çeşidi geliştirilmiştir. İlkyazı tipi olan makili yazı Arabistan'dan başlayıp İran'da gelişmiş ve Osmanlı'da zirveye ulaşmıştır. Ta’lik yazı İran'da doğmuş ve Fatih döneminde sanatkârlar vasıtasıyla Osmanlı Devleti'nde kullanılmaya başlanmıştır. Rika ve tevki yazılarından gelişmiş olan bu yazı asılmak, askıya alınmak manasına gelmektedir. Ta’lik yazı özellikle ince hatları, harflerin hafif eğik uçarcasına yazılması girift kompozisyon kullanılmaması nedeniyle zarif bir görüntü oluşturmaktadır. Osmanlı'da özellikle 18. ve 19. yy.da celi ta’lik konusunda cami, çeşme, mezar taşı, nişantaşı, levha gibi birçok yerde karşımıza çıkmaktadır. Ta’lik yazının özellikle iri harflerle yazılan celi ta’lik biçimi Osmanlı 19. yy. levha ve kitabelerinde sülüs hatla birlikte en sık kullanılan yazı çeşididir. Kitabelerde düz yazı olarak yazılan bu yazı türü bazı kitabelerde eğri yazı veya daire bir yazı olarak da kullanılmıştır. Ta’lik yazıyı yazanlara nuşi, yazdıkları metinlere ise inşa denilmektedir Osmanlı'daki en önemli temsilcisi Yesari Mehmet Esat Efendi ve bu konuda yetiştirdiği Yesarizade Mustafa İzzet Efendi’dir. Özellikle Yesaridezade Mustafa İzzet Efendi’nin yetiştirdiği öğrenciler İstanbul’da bir çok yapı ve taşa ta’lik yazının en güzel örneklerini nakşetmişlerdir. Bu çalışmada ta’lik yazının özellikle İstanbul’daki örneklerde kullanımıyla ilgili bilgi verilmiştir.
Referanslar
Açıkgözoğlu, A. S. (2009) Türk mimarisinde hat sanatı, Hat ve Tezhip Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı: Ankara, 181 -198.
Al, F. (2023). Topkapı Sarayı’ndaki Kitabelerin Belgelenmesi ve Koruma Önerileri, [Yüksek Lisans Tezi], İstanbul, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
Alpaslan A. (2002). Kitabe, Türk Diyanet Ansiklopedisi, (26). İstanbul, 76-81 https://islamansiklopedisi.org.tr/kitabe, 18.05.2024).
Alpaslan, A. (2012). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları
Arıkan M. Ş. (2021). Erken Cumhuriyet Dönemi Politikalarının Hüsn-i Hat Sanatına Etkileri, [Yüksek Lisans Tezi], Dicle Üniversitesi.
Berk, S. (2018). Eski camilerin Kaybolan Güzelliklerinden Biri: Hüsn-i Hat Levhaları, İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (İMAD) (The Journal Of Islamic Civilization Studies) (3)1, 97-123.
Boydaş, N. (1994). Ta’lik Yazıya Plastik Değer Açısından Bir Yaklaşım. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: İstanbul
Dere Ö. F (2024). Batılılaşma Döneminde Osmanlı Hat Sanatı ve Terkib Geleneğinde Batı Sanatı Etkisi. [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
Derman, M. U. (2010). Ta’lik, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (39), 507-508 https://islamansiklopedisi.org.tr/ta’lik--hat, 07.04. 2024).
Derman, M. U. (2020), Mustafa İzzet Yesarizade, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (31), 307-309, https://islamansiklopedisi.org.tr/mustafa-izzet-yesarizade, 09.02.2024).
Mülayim, S. (2009). Hat Sanatının Kronolojisi, (Ed. Özcan, A.R) Hat ve Tezhip Sanatı, 231-238. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Özcan, A. R. (2009). Yesarizade Mustafa İzzet Mektebi, (Ed. Özcan, A.R) Hat ve Tezhip Sanatı, 137-158, Kültür ve Turizm Bakanlığı
Sayın, B. (2023). İstanbul’da Medfun Hattatlar, Lale, Kültür Sanat ve Medeniyet Dergisi, Ocak-Temmuz, (7), 1-33.
Tali, Ş. (2010). İstanbul Su mimarisinde Eminönü Sebillerinin Yeri ve Önemi. Sanat Dergisi, (15), 47-64.
Top. E. G. (2002). İstanbul’daki selatin camilerinin kitabeleri [Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Tüfekçioğlu, A. (2009). Osmanlı Sanatının Oluşumunda Yazı, Hat ve Tezhip Sanatı. 59-71 Kültür ve Turizm Bakanlığı: Ankara
Taymaz, B. (2022). Osmanlı Dönemi İstanbul Sebil ve Çeşme Kitabelerinin Biçim ve İçerik Açısından Değerlendirilmesi, [Doktora Tezi] İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
Ülker, M. (1987). Başlangıçtan Günümüze Türk Hat Sanatı, Türkiye İş Bankası, Ankara.
Yıldız, A. V. (2012). Osmanlılarda Yazı Çeşitleri, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (17)28, 47-62.
Fotoğraf 1:Yesarizade Mustafa İzzet Efendi Mezartaşı https://islamansiklopedisi.org.tr/mustafa-izzet-yesarizade (erişim tarihi 09.02.2024).
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.