BEDİRHAN BEY İSYANI VE SONUÇLARI

Özet

19. asırda Cizre Bohtan Emirliği Osmanlı Devleti ve Kürt tarihinde merkezi bir role sahip olmuştur Bu merkezi rolün en ciddi biçimde yaşandığı zaman dilimi ise 1821-1847 yılları arasında Cizre-Bohtan Emirliği’nde hüküm süren Bedirhan Bey dönemi olmuştur. Bu asırda Batı tarzı modernleşme hareketleri Osmanlı Devleti ile İran’da etkisini göstermeye başlamış, modernleşmenin ilk hayata geçtiği alan ise şüphesiz idari alan olmuştur. İdari alanlarda yapılmaya çalışılan yeni düzenlemeler ise en çok Kürtleri etkilemiştir. Çünkü Kürtler Emirlikler ile yönetilmekte ve yeni düzenlemeler de bu yapıyı ortadan kaldırmayı ön görmektedir. Bu düzenlemeye en etkin bir şekilde karşı çıkan kişi Bedirhan Bey olmuştur. Bedirhan Bey isyanı ile ilgili yapılan çalışmalarda konu genellikle taraflı bir şekilde ele alınmıştır. Bu şekilde değerlendirilmesinin sebebi ise araştırmacıların Osmanlı Devleti resmi makamlarınca kayda geçirilen evraklar üzerinden veya ideolojik kaygılarla Bedirhan Bey’i değerlendirmelerinden kaynaklanmaktadır. Oysa Bedirhan Bey isyanı hem Kürtleri hem Osmanlı Devleti’ni hem de İran’ı siyasi, ekonomik ve demografik anlamda ciddi bir şekilde etkilemiş bir isyandır. Bu isyanı sadece siyasi kaygılarla değerlendirmek eksik kalacaktır. Biz bu çalışmamızda son yıllarda yapılan araştırmaları da dikkate alarak Bedirhan Bey isyanının arka planını, neden ve sonuçlarını ortaya koymaya çalıştık.