TEK KİŞİLİK OYUN, TEK KİŞİLİK PERFORMANS VE TEK KİŞİLİK ANLATININ TERMİNOLOJİSİ ÜZERİNE

A THEORITICAL INQUIRY INTO THE TEMINOLOGY OF THE SOLO PLAY, SOLO PERFORMANCE AND SOLO NARRATIVE

Özet

Bu çalışma, tiyatro ve performans sanatları literatüründe sıklıkla birbirine karıştırılan üç temel kavramın-tek kişilik oyun, tek kişilik performans ve tek kişilik anlatı-kavramsal sınırlarını ve kesişim noktalarını kuramsal bir çerçevede incelemektedir. Araştırmanın amacı, bu terimlerin terminolojide farklılaştığını, çağdaş sahneleme pratiklerinde ise giderek nasıl iç içe geçerek melez bir yapıya dönüştüğünü ortaya koymaktır. Makale, öncelikle tek kişilik oyun biçimini dramatik yapı, metin bağımlılığı, karakterizasyon ve sahneleme unsurları açısından ele alarak klasik tiyatro geleneği içindeki yerini tanımlar. Ardından, 1960’lardan itibaren gelişen tek kişilik performans biçimi; bedensel mevcudiyet, doğaçlama, otobiyografik anlatı ve politik beden temsili bağlamında değerlendirilir. Son olarak, tek kişilik anlatı kavramı, sözlü kültür, hikâye anlatıcılığı ve öz-anlatı geleneğiyle olan bağı üzerinden çözümlemeye tabi tutulur. Çalışma, bu üç yapının karşılaştırmalı olarak incelendiği tablolarla desteklenmiş; Krapp'ın Son Bandı, Bir Delinin Hatıra Defteri, Ben Anadolu, The Artist Is Present, Fires in the Mirror ve Maviydi Bisikletim gibi örnekler üzerinden kavramsal farklılıklar somutlaştırılmıştır. Elde edilen bulgular, çağdaş tiyatronun giderek melezleşen doğasında bu biçimlerin artık kesin sınırlarla ayrılmadığını; metin, performans ve anlatının birbiriyle kesiştiği hibrit bir sahneleme anlayışının öne çıktığını göstermektedir. Sonuç olarak, “tek kişilik oyun” kavramı, günümüzde hem dramatik hem performatif hem de anlatısal özellikleri kapsayan geniş bir estetik alanı temsil etmektedir.