İLKOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARININ 2024 İLKOKUL TÜRKÇE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDAKİ DİNLEME/İZLEME BECERİLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ
EXAMINATION OF PRIMARY SCHOOL TURKISH TEXTBOOKS IN TERMS OF LISTENING/WATCHING SKILLS IN THE 2024 PRIMARY SCHOOL TURKISH COURSE TEACHING PROGRAM
Özet Görüntüleme: 4
/ 
PDF İndirme: 4
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.16971444Anahtar Kelimeler:
Dinleme Becerileri, İlkokul Türkçe Eğitimi, Öğretim Programı, Kitap İnceleme.Özet
İlkokul dönemi, öğrencilerin temel bilgi, beceri ve davranışları kazandığı kritik bir eğitim kademesidir. Bu dönemde dil öğretimi ve dil becerilerinin temelleri de atılmaktadır. Türkiye’de dil öğretimi bağlamında temel ders olan Türkçe dersi, dinleme/izleme, konuşma, okuma ve yazma olmak üzere dört temel dil becerisini kapsamaktadır. Özellikle birinci sınıf düzeyinde öğrenciler, mevcut dinleme ve konuşma becerilerini geliştirirken okuma ve yazmayı da öğrenmektedir. Ancak bu süreçte diğer dil becerilerinin edinimi genellikle varsayılan dinleme becerisi üzerine inşa edilmekte, bu da dinleme becerilerinin sistemli gelişimini daha da önemli kılmaktadır. Bu doğrultuda yapılan çalışmanın amacı, ilkokul 1. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan dinleme etkinliklerini, Türkçe Dersi Öğretim Programı’ndaki dinleme/izleme öğrenme çıktıları doğrultusunda incelemektir. Araştırma betimsel niteliktedir ve doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Veri kaynaklarını ise 2024 yılı Türkçe Dersi Öğretim Programı ile İlk Okuma Yazma ve 1. sınıf Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen “Dinleme/İzleme Metinlerini Analiz Formu” aracılığıyla toplanmış ve betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. Bu yöntem sayesinde, kitaplarda yer alan dinleme/izleme etkinliklerinin öğretim programı kazanımlarıyla ilişkisi ayrıntılı biçimde ortaya konulmuştur. Analiz sürecinde, her öğrenme çıktısının kitaplarda temsil edilme biçimi belirlenmiş, veriler sistematik şekilde kategorize edilmiş ve elde edilen bulgular açıklayıcı tablolarla desteklenerek sunulmuştur. İlk Okuma Yazma Kitapları (1-2) incelendiğinde, toplamda 16 metnin yer aldığı ve bu metinlerin büyük çoğunluğunun dinleme metni olduğu belirlenmiştir. Türkçe Ders Kitapları (1-2) kapsamında ise her temada yer verilen metin sayısının az (4 adet) olduğu, bazı metinlerin dinleme olarak sunulmasına rağmen içerik olarak izleme metni özellikleri taşıdığı belirlenmiştir. Bu durum, kitapların öğretim programındaki izleme becerilerine daha fazla yer verme çabası olarak değerlendirilebilir. Genel olarak, her iki kitap türünde de dinleme kurallarına uyum ve temel tahmin-çıkarım becerilerine yönelik öğrenme çıktılarının daha çok temsil edildiği; buna karşılık analitik, eleştirel ve değerlendirme odaklı üst düzey öğrenme çıktılarının sınırlı biçimde yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır.
Referanslar
Akyol, H. (2010). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri (3. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Arı, G. (2011). Türkçe (6, 7, 8. sınıf) ders kitaplarındaki okuma ve dinleme/izleme metinleri ile yazma görevleri arasındaki tür uyumu. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(3), 489-511.
Aytan, T., Güneş, G., ve Uysal, G. (2018). 6.Sınıf Türkçe ders kitabındaki dinleme metinlerinin öğrencilerin söz varlığına etkisi. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 1 (1), 1-11.
Bıçak, N. ve Alver, M. (2018). 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programı’na ilişkin öğretmen görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2480-2501.
Brownell, J. (2015). Listening: Attitudes, principles, and skills (Subscription). Routledge.
Cossitt, M. (1978). Curriculum Guide For Elementary Language Arts. Alberta Education.
Çaylı, C., ve Göçer, A. (2016). Ortaokul Türkçe derslerinde işlenilen müstakil dinleme metinlerine yönelik öğretmen uygulamalarının değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 517-535.
Çeçen, M. A. ve Çiftçi, Ö. (2007). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 173, 39–49.
Çiftçi, M. (2001). Dinleme eğitimi ve dinlemeyi etkileyen faktörler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 165-177.
Delican, B. ve Temizyürek, F. (2016). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3), 842-856.
Demirel, Ö. ve Şahinel, M. (2006). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi (6. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2005). Eğitim ve ders kitapları. Ö. Demirel ve K. Kıroğlu, (Editör), Konu alanı ders kitabı incelemesi içinde (s. 4-12). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Deniz, K., Tarakcı, R., ve Karagöl, E. (2019). Dinleme/izleme kazanımları açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 18-32.
Doğan, F. N. (2024). Türkçe Ders Kitaplarındaki Dinleme/İzleme Metinlerine Yönelik Etkinlikler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (41), 19-37.
Durukan, E. (2013). Öğretmen görüşleri açısından Türkçe dersi öğretim programı kazanımları. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5(8), 1-14.
Ensar, F. 2002. İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı soruları üzerine bir inceleme. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
Epçaçan, C., ve Erzen, M. (2008). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programının değerlendirilmesi. Journal of International Social Research (Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(4), 182-202.
Goh, C. (2008). Metacognitive instruction for second language listening development: Theory, practice and research implications. RELC Journal, 39(2), 188-213.
Goh, C., & Taib, Y. (2006). Metacognitive instruction in listening for young learners. ELT Journal, 60(3), 222-232.
Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Gül Yayınevi.
Güleryüz, H. (2003). Yaratıcı çocuk edebiyatı. Pegem Yayıncılık.
Güneş, F. (2002). Ders kitaplarının incelenmesi. Ocak Yayınları.
Halis, İ. (2002). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Nobel Yayınları.
Halitoğlu, V. (2021). Türkçe ders kitabı dinleme/izleme metin etkinliklerinin Türkçe dersi öğretim programında yer alan kazanımlarla uyuşma düzeyleri. Journal of History School, 55, 4406-4431.
Hampleman, R. (1958). Comprasion of listening and reading comprehension ability of 4th and 6th grade pupils. Elementary English, XXXI, 49-53
İncekara, R., ve Alver, M. (2023). İlkokul ve ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki dinleme/izleme metinlerinin tür ve kazanımlara uygunluğunun incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 15(29), 504-528.
İşeri, K. ve Baştuğ, M. (2016). Yeni Türkçe dersi öğretim programının değerlendirilmesi. International Journal of Language Academy, 4(4), 17-35.
Johnson, O. K. (1951). The effect of classroom training upon listening comprehension. The Journal of Communication, I, 57-62.
Keray Dinçel, B. (2019). Türkçe (5, 6, 7, 8) Ders Kitaplarında Dinleme Etkinlikleri. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 7(1), 40-54.
Kurt, N. 1999. Türkçe dersi kitaplarının niteliği. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
Kurudayıoğlu, M. ve Soysal, T. (2018). İlkokul Türkçe 1 ders kitabının öğretim programındaki temel beceriler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(3), 670-683.
Küçükahmet, L. (2011). Eğitim programlarında ders kitabının yeri. L. Küçükahmet (Editör), Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu (3.Baskı), içinde (s. 2-16). Ankara: Nobel Yayınları.
Livingstone, S. (2018). Critical reflections on the benefits of ICT in education. Oxford Review of Education, 44(3), 299–315.
MEB (2024a). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Ortak Metni. https://tymm.meb.gov.tr/ortak-metin ( Erişim Tarihi: 01.09.2024).
MEB (2024b). İlkokul Türkçe Dersi Öğretim Programı (1.,2.,3. ve 4. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.07.2024).
Mackay, I., (1997). Dinleme Becerisi. (Çev.: Aksu Bora ve Onur Cançolak). İlknur Kültür ve Sanat Ürünleri Ltd. Şti.
Melanlıoğlu, D. (2012) Dinleme becerisinin geliştirilmesinde ailenin rolü. Sosyal Politika Çalışmaları, 7(29), 65-77.
Özbay, M. (2003). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Gölge Ofset Matbaacılık.
Özbay, M. (2005). Bir dil becerisi olarak dinleme eğitimi. Akçağ Yayınları.
Özkanal, Ü. ve Bayrak, E. (2016). İlkokul Türkçe çalışma kitaplarındaki dinleme etkinliklerinin zihinsel becerilere göre dağılımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(1), 201-220.
Rost, M. (2024). Teaching and researching listening. Routledge.
Sever, S. (2000). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Anı Yayınları.
Schmidt, R. (1990). The role of consciousness in second language learning. Applied Linguistics, 11(2), 129-158.
Türkben, T. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metin resimlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 650-672.
Umagan, S. (2007). Dinleme. Ahmet Kırkkılıç ve Hayati Akyol (Editör), İlköğretimde Türkçe Öğretimi içinde (s. 149-163). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Uzun, O., Aytan, T. ve Ungan, S. (2022). Türkçe Ders kitaplarında yer alan dinleme/izleme metni ve etkinliklerinin Türkçe öğretim programı doğrultusunda incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi (13), 366-401.
Vandergrift, L., & Tafaghodtari, M. H. (2010). Teaching L2 learners how to listen does make a difference: An empirical study. Language learning, 60(2), 470-497.
Vandergrift, L., & Goh, C. (2012). Teaching and learning second language listening: Metacognition in action. New York, Routledge.
Varış, F. (1976). Eğitimde program geliştirme. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
Yıldız, C. (2013). Ana dili öğretimi. C. Yıldız, (Editör), Yeni öğretim programına göre kuramdan uygulamaya Türkçe öğretimi içinde (s. 45-76). PegemA Yayınları.
Yalınkılıç, K. (2010). Bir öğretim aracı olarak ders kitabı. H. Ülper (Editör), Türkçe ders kitabı çözümlemeleri içinde (s. 3-19). Pegem A Yayınları.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
