DEMİR YOLU- KARA YOLU TERCİHİNDE ALTYAPI YATIRIM MALİYETLERİNİ AZALTICI DOLAYLI GETİRİLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Özet

Demir yolu, taşıma sistemlerinin iki ana ulaşım türünden birisi konumundadır. Son yıllarda küresel ölçekte taşıma türleri içerisinde yeniliğin, hızın ve güvenirliğin adeta yeniden tanımlandığı ve hayata geçirildiği bir dizi atılımlar sayesinde demir yolu taşımacılığı, hem yük hem de yolcu taşımacılığında giderek artan önem ve ilgiye ulaşmıştır. Ancak ulaşım türleri içerisinde en çok tercih edileni de kara yolu taşımacılığıdır. Her iki taşıma türü için de altyapı yatırım maliyetleri kayda değer tutarları oluşturmaktadır. Bu araştırmada demir yolu-kara yolu altyapı yatırım tercihinde altyapı maliyetlerine katkı sağlayıcı alternatif gelir kaynaklarını araştırmak ve demir yolu tercihi durumunda elde kalacak olan toprak parçasından sağlanan katma değerler çerçevesinde öneriler ortaya koymak bu araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan veriler kantitatif ve ikincil türden olup, ulusal ve uluslararası resmi ya da yarı resmi kuruluşlardan elde edilmiştir. Söz konusu veriler ışığında kara yolu ve demir yolu direkt (iç) altyapı maliyetleri ile özellikleri mukayese edilmiş, altyapı maliyetleri ve kara parçası kullanımları incelenmiştir. Çalışma ile otoyol türü standart bir kara yolu yapımı yerine double yapılı yüksek hızlı demir yolu şebekesi altyapısının tercihi durumunda elde edilebilecek katma değerler irdelenmiştir. Bu maksatla, 500 km uzunluğunda her iki altyapı yapımı karşılaştırılmış ve elde kalacak kara parçasının endüstri veya tarımsal üretimle değerlendirilmesi halinde sağlanacak ilave katma değer, üretim tutarı ve istihdam sayısı açısından ifade edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca aynı miktardaki altyapı yatırım tutarına karşılık gelen demir yolu ve kara yolu altyapı yapım karşılıkları da araştırılmıştır. Bulgulara göre; kara yolu altyapılarının demir yollarına göre daha fazla kara parçasını işgal ettikleri ve birim alan kullanımına karşılık demir yoluna nazaran daha az oranda taşıma yaptıkları ortaya konulmuştur. Bununla beraber, kara yolu yapımı yerine demir yolu yapımının tercih edilmesi durumunda elde kalan kara parçasının zirai ya da endüstriyel bazlı dolaylı gelirler aracılığı ile demir yolu yapım maliyetlerinin azaltılabilmesi ya da nispeten aynı miktardaki yatırımla daha fazla demir yolu yapımı elde edilebilmesinin mümkün olduğu gözlemlenmiştir.