TÜRKİYE’DE GIDA FİYATLARI ENDEKSİ İLE TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ENGLE-GRANGER YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ

Abstract

Son yıllarda enflasyonda yaşanan artış hanehalklarının temel tüketim harcamalarından biri olan gıda konusunda yoğun olarak tartışılmaktadır. Gıda fiyatlarında yaşanan yükselmenin nedenleri incelendiğinde araştırmalar Dünyada ve Türkiye’de iklim koşulları, tarımsal üretim faktörleri, Rusya-Ukrayna savaşından kaynaklı lojistik aksamalar gibi ortak sorunlara odaklanırken, yerelde Türkiye açısından şehirleşme, göç ve gelir dağılımı gibi faktörlerin tarımsal üretime dolayısıyla gıda fiyatlarına etkisini ön plana çıkarmaktadır. Son dönemde gıdanın üreticiden tüketiciye ulaşma sürecinde yüksek oranda fiyat değişimine uğradığı görüşü tartışılmaktadır. Bu noktada tarım ürünleri fiyatlarında yaşanan artışların gıda fiyatlarına nasıl yansıdığı araştırmanın odak konusu olmuştur. Çalışma kapsamında çiftçinin üretip piyasaya sürdüğü mal ve hizmetlerin fiyatlarında yaşanan değişimleri aylık olarak ölçmeyi hedefleyen Tarım Ürünleri Üretici Fiyat endeksi (TARIM-ÜFE) ile hanehalklerının tüketim kalıplarına göre oluşturulan ve enflasyonu ölçmek için aylık yayımlanan Tüketici Fiyat Endeksinin alt endeksi olan Gıda Fiyatları Endeksi (GFE) arasında bilimsel olarak bir ilişkinin varlığı araştırılmak istenmiştir. Yapılan analizler sonucu uzun dönemde Gıda fiyatları ile Tarım ürünleri fiyatları arasında bir ilişkinin olduğu Engle-Granger yöntemi kullanılarak tespit edilmiştir. TARIM-ÜFE’de yaşanacak %1’lik bir artış GFE’ye uzun dönemde %0,70 oranında artırmaktadır. İki seri arasında kurulan hata düzeltme modeli ile kısa dönemde yaşanan bozulmaların uzun dönemde her ay %21 oranında düzeltildiği sonucuna ulaşılmıştır.