DİPLOMASİYE ADANAN BİR ÖMÜR: TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN İLK KADIN BÜYÜKELÇİSİ FİLİZ DİNÇMEN
A LIFE DEVOTED TO DIPLOMACY: FILIZ DINCMEN, THE FIRST WOMAN AMBASSADOR OF THE REPUBLIC OF TÜRKİYE
Özet Görüntüleme: 13
/ 
PDF İndirme: 4
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17795183Anahtar Kelimeler:
Diplomaside Kadın, Türk Dışişleri Bakanlığı, Kadın Hakları, Biyografi, Türkiye Avrupa Birliği (AB) İlişkileri, Hollanda Büyük Elçisi, Avrupa Konseyi Nezdinde Türkiye Daimi Temsilciliği, Filiz DinçmenÖzet
Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti’nin diplomasi tarihinde yapısal ve sembolik dönüşümleri temsil eden ilk kadın büyükelçi Filiz Dinçmen’in yaşamını ve mesleki kariyerini tarihsel, kurumsal ve toplumsal cinsiyet bağlamlarıyla birlikte incelemektedir. Cumhuriyet’in modernleşme hamlelerinin, devlet bürokrasisinde liyakat esaslı istihdam arayışlarının ve uluslararası ilişkiler ağının kadın diplomatların kariyer fırsatları üzerindeki etkisi, Dinçmen örneği üzerinden değerlendirilmektedir. Literatür incelendiğinde, kadınların diplomatik sahada 20. yüzyıla kadar büyük ölçüde gayriresmî rollerle görünür oldukları, 1918’de Sovyetler Birliği’nin ilk kadın büyükelçi ataması ve 1922’de Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk kadın diplomat istihdamıyla diplomasi alanındaki cinsiyet sınırlarının resmen esnetildiği görülmektedir. Türkiye’de ise 1932’de Hariciye Teşkilatına giren Adile Ayda ile başlayan süreç, toplumsal ve idari engeller nedeniyle kesintiye uğramış; 1958’den sonra diplomatik kadrolarda kadın varlığı yeniden ivme kazanmıştır. Bu araştırma, 1982’de Lahey’de göreve başlayan Dinçmen’in atamasının, Türkiye’nin Batı nezdindeki diplomatik temsil kapasitesi ve modern imaj politikaları açısından gecikmiş fakat cesur bir adım olduğunu ortaya koymaktadır. Türkiye–Avrupa ilişkilerinde uzlaşı ve protesto stratejilerinin eş zamanlı yürütüldüğü 1980–1997 dönemi, Dinçmen’in tecrübeleri ışığında yeniden okunmakta; uluslararası müzakerelerde kadın diplomatların yumuşak güç ve devlet aklı stratejilerini birlikte kullanabildiği savı güçlendirilmektedir. Elde edilen bulgular, dinamik şekilde değişen diplomasi normlarının, Türkiye’de kadın diplomatların kariyer gelişimini doğrudan tetiklemese de yavaş ve kararlı bir dönüşüm hattı inşa ettiğini, bu hattın 2000’lerden sonra hız kazandığını göstermektedir.
Referanslar
Aksoy, Ö. (2007). 2000-2005 yılları arasında Türk basınında dinler arası diyalog tartışmaları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
Altun, M. (2019). Yüzyıl dönümünde bir Valide Sultan: Safiye Sultan’ın hayatı ve eserleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Arayancan, A. A. (2011). Akkoyunlu ve Karakoyunlu’da kadının devlet yönetimi ve diplomasideki önemine iki örnek: Hatun Can Begüm ve Sara Hatun. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 285-301.
Avşaroğlu, N. (2001). Türkiye’de maden mühendisliği eğitimi tarihi. Ankara.
Babaoğlu, R. (2020). Mekteb-i Mülkiye (1859-1960): Tanzimat’tan Cumhuriyet’e bilimsel ve kültürel modernleşmenin kurumsallaşması. Türk Tarih Kurumu.
Başkal, H. (2021). Kadın diplomat olarak Türkiye Cumhuriyetini temsil etmenin onuru. Açık Telgraf: Büyükelçi Anıları içinde (ss.41-55). Global İlişkiler Forumu.
Dışişleri Bakanlığı Belleteni. (1986a). Sayı 26, Şubat 1986. Ankara: Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
Dışişleri Bakanlığı Belleteni. (1986b). Sayı 27, Mart 1986. Ankara: Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
Dinçmen, F. (2000). Bir kadın diplomat. 40 Yılın Ardından SBF 1960 Mezunları içinde (ss. 73-77). Ankara.
Doğan, K. C., & Erdem, B. (2022). Türkiye’de Kamu Görevlileri Etik Kurulu’nun yeni kamu yönetimi anlayışı bağlamında analizi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 758-792.
Dündar Gürtaş, D. (2022). Orta Çağın kadın yöneticileri ve Terkenler. A. Dilek (Ed.), Tarihte kültürde ve ekonomide Türk kadınına biçilen yöneticilik rolü içinde (ss. 7-42). Çanakkale.
Erhan, Ç., & Arat, T. (2010). AT’yle ilişkiler. B. Oran (Ed.), Türk dış politikası (Cilt 2, ss. 83-102). İletişim Yayınları.
Girgin, K. (1994). Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri hariciye tarihimiz (Teşkilat ve protokol). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
İskit, T. (2007). Diplomasi tarihi: Teorisi, kurumları ve uygulaması. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kumrular, Ö. (2015). Kösem Sultan: İktidar, hırs, entrika. Doğan Kitap.
Meclis Haber Dergisi. (1998, Şubat). Sayı 60.
Milli Güvenlik Konseyi Tutanak Dergisi. (1982). 1. Dönem 1. Cilt, 12. Birleşim . Ankara.
Milli Güvenlik Konseyi Tutanak Dergisi. (1982). 1. Dönem 1. Cilt. Ankara.
Milli Güvenlik Konseyi Tutanak Dergisi. (1982). 1. Dönem 2. Cilt. Ankara.
Özcan, U. (2012). II. Abdülhamid’in diplomasisinde “yüksek topuklar”: Karadağ Prensesi Milena ve Sultan Abdülhamid. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 32, 113-140.
Özdem, E. (2012). Fatma Aliye, Halide Edip Adıvar ve Nermin Abadan Unat’ın eserlerinde oryantalizmin etkisi ve kadın [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
Sert, H. (2022). İki Darbe Arasında: 1960-1980 Döneminde Genel Özellikleriyle Türk Dışişleri Bakanlığı. Recent Period Turkish Studies, (41), 31-75.
Söyleşi mezunlarımızdan Filiz Dinçmen. (2012, Mart 1-31). Ankara Üniversitesi Bülten, (153), 16-18.
Süleymanoğlu-kürüm, R., & Rumelili, B. (2018). Diplomaside Kadın ve Egemen Maskülenlik: Değişen Normlar ve Pratikler. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 15(57), 3-18.
Süleymanoğlu-Kürüm, R., & Rumelili, B. (2018). Diplomaside kadın ve egemen maskülenlik: Değişen normlar ve pratikler. Uluslararası İlişkiler, 15(57), 7-13.
Şahin, Y. (2005). Türkiye’de siyasal elitizm ve politik cemaat olarak Mülkiyeliler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.
TBMM. (2022a). TBMM Tutanak Dergisi, 52. Meclis, 2. Dönem, 4. Cilt, 52. Birleşim. https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/td_v2.sayfa_getir?sayfa=51 (Erişim: 21.11.2022)
TBMM. (2022b). TBMM Tutanak Dergisi, 52. Meclis, 2. Dönem, 4. Cilt, 64. Birleşim. https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/td_v2.sayfa_getir?sayfa=286 (Erişim: 21.11.2022)
Yıldırım, M. (2017). Aleksandra Kollontay: Yaşamı, düşünceleri ve eserleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Yılmaz, O. (2007). Avrupa Birliği sürecinde Diyanet İşleri Başkanlığı ve dinlerarası diyalog [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Yılmaz, Z. (2019). Eril Diplomasi Kültürüne Feminist Bir Eleştiri. Kültür ve İletişim, 22(44), 209-238.
Yoğun, P. (2019). Diplomasi tarihi ışığında ilk Türk kadın diplomat: Adile Ayda [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Arşiv Belgeleri
BCA. (1967, Aralık 28). 331-48-31/30.11.1.0.
BCA. (1980, Ekim 8). 407-172-30/30.18.1.2.
BCA. (1980, Ocak 24). 386-24-9.
BCA. (1981, Kasım 6). 438-387-1/30.18.1.2.
BCA. (1982, Mart 10). 447-446-7/30.18.1.2.
BCA. (1984, Aralık 13). 522-299-1/30.18.1.2.
BCA. (1986, Haziran 24). 557-493-2/30.18.1.2.
BCA. (1988, Nisan 25). 639-22-7/30.11.1.0.
BCA. (1988, Ocak 7). 591-670-7/30.18.1.2.
BCA. (1989, Haziran 12). 654-26-11/30.11.1.0.
BCA. (1990, Temmuz 9). 655-68-5/30.18.1.2.
BCA. (1993, Temmuz 19). 752-474-3.
BCA. (1997, Ekim 6). 900-46-5.
Gazeteler
Cumhuriyet. (1965, Haziran 18).
Cumhuriyet. (1980, Eylül 25).
Cumhuriyet. (1982, Haziran 25).
Cumhuriyet. (1984, Temmuz 20).
Cumhuriyet. (1985, Aralık 12).
Cumhuriyet. (1985, Mayıs 14).
Cumhuriyet. (1985, Nisan 26).
Cumhuriyet. (1986, Haziran 28).
Cumhuriyet. (1988, Ocak 12).
Cumhuriyet. (1989, Temmuz 25).
Cumhuriyet. (1990, Eylül 20).
Cumhuriyet. (1991, Ağustos 14).
Cumhuriyet. (1991, Ağustos 15).
Cumhuriyet. (1991, Ağustos 8).
Cumhuriyet. (1991, Ekim 17).
Cumhuriyet. (1991, Ekim 6).
Cumhuriyet. (1993, Nisan 4).
De Telegraaf. (1982, Ekim 29).
De Telegraaf. (1992, Kasım 12).
De Volkskrant. (1992, Kasım 12).
De Waarheid. (1988, Ocak 12).
Het Parool. (1984, Mart 9).
Milliyet. (1978, Eylül 26).
Milliyet. (1978, Haziran 20).
Milliyet. (1978, Kasım 1).
Milliyet. (1982, Eylül 12).
Milliyet. (1982, Eylül 26).
Milliyet. (1982, Haziran 22).
Milliyet. (1982, Kasım 21).
Milliyet. (1982, Mayıs 23).
Milliyet. (1984, Kasım 23).
Milliyet. (1985, Ağustos 9).
Milliyet. (1985, Mart 19).
Milliyet. (1985, Nisan 26).
Milliyet. (1992, Ağustos 9).
Milliyet. (1992, Ekim 29).
Milliyet. (1993, Ekim 9).
Milliyet. (1993, Ocak 29).
Milliyet. (1993, Şubat 11).
Milliyet. (1997, Ekim 15).
Milliyet. (1998, Nisan 29).
Milliyet. (2001, Ağustos 23).
Milliyet. (2004, Eylül 10).
Milliyet. (2008, Aralık 20).
İnternet Kaynakları
Hürriyet. (2001, Aralık 8). Papa’ya güven mektubu sundu. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/papa-ya-guven-mektubu-sundu-41514 (Erişim: 04.11.2023)
Hürriyet. (2001, Eylül 24). Vatikânda ilk Müslüman kadın büyükelçi. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/vatikanda-ilk-musluman-kadin-buyukelci-38269168 (Erişim: 04.11.2023)
Hürriyet. (2003, Aralık 27). Elçilere yeni görev. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/elcilere-yeni-gorev-192244 (Erişim: 04.11.2023)
Milliyet. (2008, Aralık 20). Özür de elçiler cephesi büyüyor. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ozur-de-elciler-cephesi-buyuyor-1030462 (Erişim: 04.11.2023)
TBMM. Meclis başkanları. https://www.tbmm.gov.tr/baskan/meclis-baskanlari (Erişim: 04.11.2023)
Times of Malta. (2002, Mayıs 19). Heard in the hive. (Erişim: 28.11.2022)
Times of Malta. (2002, Mayıs 23). Social and personal. (Erişim: 28.11.2022)
Times of Malta. (2002, Mayıs 24). New ambassadors. (Erişim: 28.11.2022)
Times of Malta. (2004, Ocak 4). Heard in the hive. (Erişim: 28.11.2022)
Türkiye Cumhuriyeti Etik Kurulu. Kurulda görev yapmış üyeler. https://www.etik.gov.tr/kurumsal/kurulda-gorev-yapmis-uyeler/ (Erişim: 27.10.2023)
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
