TÜRKİYE’DE METROPOLİTEN ALAN YÖNETİMİ ÖNCESİ DÖNEM: ANAKENTLEŞMENİN TARİHSEL ARKA PLANI
PRE METROPOLITAN AREA MANAGEMENT PERIOD IN TURKİYE: HISTORICAL BACKGROUND OF METROPOLITANIZATION
Özet Görüntüleme: 54
/ 
PDF İndirme: 8
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15244970Anahtar Kelimeler:
Keywords: Metropolitan Governance, Metropolitan Area, Development Plans, İSKİ Model, Metropolitan ProcessÖzet
1950’li yıllardan itibaren Türkiye’de hız kazanan sanayileşme süreci, iç göç hareketlerini tetiklemiş ve başta İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere büyükşehirlerde plansız ve yoğun bir kentleşme süreci yaşanmıştır. Bu hızlı kentsel büyüme, yerel yönetimlerin hizmet sunum kapasitesini zorlamış, parçalı idari yapı nedeniyle hizmetlerde eşgüdüm sağlanamamıştır. Bu durum, anakent ölçeğinde bütüncül planlama ve yönetimi mümkün kılacak yeni bir model arayışını beraberinde getirmiştir. 1980 sonrası dönemde, özellikle 1984 yılında çıkarılan 3030 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Türkiye’de ilk kez büyükşehir belediyesi sistemi yasal bir zemine oturtulmuştur. Anakent belediyesi modeli; kentleşme, planlama ve kamu hizmetlerinin etkin sunumu amacıyla geliştirilmiş, mekânsal ve yönetsel ölçekte daha yüksek düzeyde bir koordinasyon sağlamayı hedeflemiştir. Bu bağlamda geliştirilen kısa ve uzun vadeli anakent yönetim modelleri arasında hizmet anlaşmaları, özel amaçlı örgütler, birleştirme modelleri ve yerel federasyonlar öne çıkmıştır. Türkiye’de bu yapının kurumsallaşmasında 2560 ve 2561 sayılı Kanunlar ile İstanbul özelinde kurulan İSKİ gibi kurumlar öncü olmuştur. Ayrıca Kalkınma Planları ve 1980-1983 dönemi reform arayışları, büyükşehir belediyesi modeline geçişin fikrî ve yapısal temelini oluşturmuştur. 2012 tarihli 6360 sayılı Kanun ile büyükşehir sınırları il mülki sınırlarına kadar genişletilmiş; kırsal alanlar da bu yönetsel yapının kapsamına alınarak büyükşehir belediyeciliği yeni bir evreye taşınmıştır. Bu çalışmada, Osmanlı’nın son dönemlerinden başlayarak 1984 (3030 sayılı Kanun çıkarılıncaya kadar) yılına kadar Türkiye’de büyükşehir belediyesi sisteminin tarihsel gelişimini yalnızca yasal düzenlemelerle sınırlı kalmadan; kalkınma planları, uluslararası yönetim modelleri ve kentleşme dinamikleri çerçevesinde çok boyutlu bir analizle ele alınıp irdelenmiştir.
Referanslar
Banner, G. (2002). Community governance and the new central-local relationship. Oxford: Oxford University Press.
Barber, N. W. (2005). The limited modesty of subsidiarity. European Law Journal, 11(3), 308–325.
Cameron, R. (2005). Metropolitan restructuring (and more restructuring) in South Africa. Public Administration and Development, 25(4), 329–339.
Çınar, T., Çiner, C. U., & Zengin, O. (2009). Büyükşehir yönetimi bütünleştirme süreci. Ankara: TODAİE Yayını.
Çukurçayır, M. A. (2012). Siyasal katılma ve yerel demokrasi. Çizgi Kitabevi.
Devlet Planlama Teşkilatı. (1993). Büyükşehir belediyeleri araştırması. DPT Yayınları.
Eke, A. E. (1982). Anakent yönetimi ve yönetimler arası ilişkiler. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını.
Erder, S. (1976). Kentsel büyüme ve yerel yönetimler. TODAİE Yayınları.
Eryılmaz, B. (1997). Yerel yönetimlerin yeniden yapılandırılması. Birleşik Yayınları.
Gottmann, J. (1961). Megalopolis: The urbanized northeastern seaboard of the United States. Twentieth Century Fund.
Güler, B. (1987). Büyük kentler için yönetim arayışları. Türk İdare Dergisi, (374), 117–143.
Keleş, R. (1980). Kent bilimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayını.
Keleş, R. (2000). Yerinden yönetim ve siyaset. Cem Yayınevi.
Keleş, R. (2004). Kentleşme politikası. İmge Yayınları.
Nadaroğlu, H. (1989). Mahalli idareler. Beta Yayınları.
Norris, D. F. (2001). Prospects for regional governance under the new regionalism: Economic imperatives versus political impediments. Journal of Urban Affairs, 23(5), 557–571.
Ökmen, M., & Parlak, B. (2010). Kuramdan uygulamaya yerel yönetimler: İlkeler, yaklaşımlar ve mevzuat. Alfa Aktüel Yayını.
Ökmen, M., & Parlak, B. (2013). Kuram ve uygulamada yerel yönetimler: Kavramlar, yaklaşımlar, yapılar ve mevzuat. Orion Yayıncılık.
Özgür, H. (2008). Yerel siyaset perspektifinden bakışla büyükşehir belediyelerinde kentsel alan yönetimi uygulamaları. Okutan Yayınları.
Slack, E., & Bird, R. M. (2013). Merging municipalities: Is bigger better? (IMFG Papers on Municipal Finance and Governance No. 14). Institute on Municipal Finance and Governance.
Tekeli, İ. (1994). Modernleşme sürecinde kent planlaması. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
