LUKÁCS’IN ESTETİK KURAMINDA BÜTÜNLÜK KAVRAMI

Özet

Yirminci yüzyılda estetik alanına katkıda bulunan filozoflar arasında Georg Lukács, sanatın kaynağına ve insan emeğinin sanatsal faaliyete dönüşürken temel bir kategori olarak tarihsel-toplumsal açıdan nasıl gelişim gösterdiğine yönelik soruyu aslında sadece Estetiğin Özyapısı adlı yapıtında değil, ilk yapıtlarından biri olan, henüz 1914-15 yıllarında tamamladığı Roman Kuramı adlı yapıtından itibaren sorar. Her ne kadar Lukács yapıtın 1962’de yapılan baskısına yazdığı önsözde geriye dönüp edebiyata ve felsefeye yaklaşımına baktığında kendisini henüz dünyayı bütünsel olarak bir ideoloji perspektifinden görmediği için sentetik bir tutumda olmakla eleştirse de, bu yapıtın Lukács’ın düşünsel akışındaki yeri ve özellikle de estetik kuramını oluşturan yolun başlangıcı olması bakımından önemi yadsınamaz. Bütünlük kavramı Lukács’ın sadece estetiğinde değil ontolojisinde de merkezi bir kavram olmakla aslında onun insanın bilinci ve pratiği arasında nesnel dünyayla ilişkilenmesini anlamaya yönelik sistematik çalışmasında Roman Kuramı sonrasında da karşımıza çıkar. Lukács’ın estetik kuramının en kapsamlı sunumu olan Estetiğin Özyapısı adlı yapıtında nesnel dünyanın yansıtılma biçimleri arasında sanatın, bu bütünlüğü dolayımlı bir biçimde yeni bir dünyayı kurarak nasıl kurduğu sorusuna da cevap aranır. Nesnel gerçekliğin yansıtılmasının üç biçiminden biri olarak sanatın kendi bağımsız alanını yaratmasında ve “kendi-için” bir etkinlik olmasında nesnel gerçeklikle ne türden bir ilişki kurduğu burada temel meselelerden biridir. Bu çalışmada Lukács’ın estetik kuramında bütünlük kavramının yeri Roman Kuramı ve Estetiğin Özyapısı eserleri çerçevesinde tartışılacaktır.