KANT’IN ELEŞTİRİ FELSEFESİNDE BİLGİDEN YARGIYA İNSAN

Özet

Immanuel Kant’ın eleştiri felsefesi yalnızca on sekizinci yüzyıl düşüncesinde yarattığı etki bakımından değil, aynı zamanda kendisinden sonra da devam edecek yeni felsefi düşünme alanlarına işaret etmesi ve bir bütün olarak modern dünyanın sorunlarına eğilmesi bakımından da günümüz düşüncesinde önemli bir odak olmayı sürdürür. Her ne kadar felsefe tarihi çalışmalarında sıklıkla Kant’ın eleştiri öncesi ve eleştiri sonrası çalışmaları şeklinde bir ayrıma rastlanıyorsa da Kant’ın ilk dönemlerinde metafiziğe ve bilime duyduğu ilgi, eleştiri felsefesinin temellerini oluşturur. Kant’ın eleştiri felsefesinde döneminin belli başlı krizlerine çözüm ürettiğinin, bunu yaparken de modern insanın kapasitelerini ortaya koymak suretiyle bir insan ve toplum tahayyülünde bulunduğunun altını çizmek gerekir. Zira Kant bilmenin eylemekle ilişkisini, öznel yargıların iletilebilirlik imkânını ve özgürlük ile zorunluluk arasındaki bağı tartışırken temelde insan türünün yetilerine işaret eder, ancak bunu belirli bir tarihsel dönemin gözlemine dayanarak değil gerçekleşebilecek olandan hareketle yapar. Bir başka deyişle Kant’ın eleştiri felsefesi “aklını kullanma cesareti” gösterebilecek ve böylelikle içine düştüğü kuramsal ve pratik krizlerden çıkabilecek insanın her dönemde kullanabileceği yetilerine işaret eder. Bu çalışmada Kant’ın eleştiri felsefesinde görülen insan anlayışı, özel olarak Yargı Gücünün Eleştirisi’ni, genelde ise üç kritiği ele alarak ortaya konulacaktır.