İKİ MİSTİK GELENEK ARASINDA: TÜRK İSLAMI İLE ŞİNGON BUDİZMİ ÜZERİNE BİR DERLEME: BETWEEN TWO MYSTICAL TRADITIONS: A COMPARATIVE SURVEY OF TURKISH ISLAM AND SHINGON BUDDHISM

Ahmet Murat KADIOĞLU

doi:10.5281/zenodo.17443885

Yazarlar

Ahmet Murat KADIOĞLU OSTİM Technical University https://orcid.org/0009-0003-9944-8576

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.17443885

Anahtar Kelimeler:

Şingon Budizmi, Mistisizm, Ritüel, Sekülerleşme, İnanç Sistemleri

Özet

Bu çalışma, erken Cumhuriyet döneminin seküler reformlarıyla şekillenen Türk İslam anlayışı ile tantrik temellere dayanan ezoterik bir gelenek olan Japon Şingon Budizmi’ni karşılaştırmalı bir perspektifle ele almaktadır. Her iki dini gelenek; inanç sistemleri, ritüel pratikler, metafizik yaklaşımlar, mistik deneyimler, sembolizm ve toplumsal roller açısından tarihsel ve kültürel bağlamları içinde incelenmiştir. Türk İslamı, hilafetin kaldırılması ve dinin Diyanet İşleri Başkanlığı aracılığıyla kurumsallaştırılmasıyla birlikte daha normatif ve devlet denetimli bir yapıya bürünürken; Şingon Budizmi, tapınak merkezli özerk yapılar içinde ritüel özgünlüğünü korumuştur. Teolojik olarak Türk İslamı aşkınlık ve vahiy merkezli bir anlayışa dayanırken, Şingon Budizmi evrensel hakikatin sezgisel ve içkin olarak kavranmasını esas alır. Doktriner ve kurumsal farklılıklara rağmen, her iki gelenekte de mistik pratikler bireysel dönüşüm ve ruhsal olgunlaşmayı amaçlayan ortak yapılar ortaya koymaktadır. Çalışma, dini deneyimin kültürel ve tarihsel koşullara bağlı olarak farklı biçimlerde şekillense de, aşkınlık ve anlam arayışı bakımından evrensel bir ortak zemine sahip olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır.

Referanslar

Abé, R. (1999). The weaving of mantra: Kukai and the construction of esoteric Buddhist discourse. Columbia University Press.

Akduman, A., & Arı, Y. (2024). Cumhuriyet döneminde toplumsal değişim ve din: Etkileşimler ve dönüşümler. Journal of Analytic Divinity, 8(2), 252-273.

Algar, H. (1976). The Naqshbandī order: A preliminary survey of its history and significance. Studia Islamica, 44, 123-152.

Dokuyan, S. (2021). Tekkelerin kapatılması ve tasfiye süreci 1925-1938. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (98), 217-244.

Eser, H. B. (2013). Türk siyasal kültürü içinde dinin rolü üzerine bir açıklama çabası: Milli Görüş Hareketi ve Milli Nizam Partisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 201-224.

Faure, B. (1996). Visions of power: Imagining medieval Japanese Buddhism. Princeton University Press.

Gablankowska-Kukucz, J. (2015). Initiation rituals in Shingon and Tibetan Buddhism. The Polish Journal of the Arts and Culture. New Series, 2(2), 43-53.

Gardiner, D. (2008). Metaphor and maṇḍala in Shingon Buddhist theology. Sophia, 47, 43-55.

Gardiner, D. (2018, August 28). Tantric Buddhism in Japan: Shingon, Tendai, and the Esotericization of Japanese Buddhisms. Oxford Research Encyclopedia of Religion. Retrieved 11 Oct. 2025, from https://oxfordre.com/religion/view/10.1093/acrefore/9780199340378.001.0001/acrefore-9780199340378-e-619.

Giebel, R. W., & Todaro, D. A. (2004). Shingon texts. Numata Center for Buddhist Translation and Research.

Kadıoğlu, A. M. (2024). Atatürk Dönemi’nde Japonya ile ticari ilişkiler (1923-1938). Türklük Bilimi Araştırmaları, (56), 89-102.

Kadıoğlu, A.M. (2022). Japon modernleşmesi üzerinden Türkiye ve Japonya ekonomik ilişkileri, Journal of Communication, Sociology and History Studies, 2(1), 15-22.

Kara, İ. (2003). Türkiye'de İslamcılık düşüncesi. Dergâh Yayınları.

Karataş, H. (2013). Erken dönem Japon Budizmi. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(2).

Kaygusuz, İ. (2019). Bir dinî grup olarak Mevleviler (Sosyolojik bir araştırma: Konya örneği). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kiyota, M. (1968). Shingon mikkyō maṇḍala. History of Religions, 8(1), 31-59.

Matsunaga, Y., & Pruden, L. (1969). Tāntric Buddhism and Shingon Buddhism. The Eastern Buddhist, 2(2), 1-14.

Nasr, S. H. (2001). İslam ve modern insan (H. Türker, Trans.). İnsan Yayınları.

Necipoğlu, G. (2005). The age of Sinan: Architectural culture in the Ottoman Empire. Princeton University Press.

Nicoloff, P. L. (2007). Sacred Kōyasan: A pilgrimage to the mountain temple of Saint Kōbō Daishi and the Great Sun Buddha. State University of New York Press.

Ocak, A. Y. (1996). Türkler, Türkiye ve İslam. İletişim Yayınları.

Onat, Ş. C. (2023). Kūkai’nin Mandala konsepti ile Mark Rothko Şapeli’nin analojisi. İdil, 12(106), 738-749.

Öner, M. ve Erol, M. (2025). Türk kültüründe şaman: Ritüel hareketin bedensel ifadesinde dönüş. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 13(43), 285-308.

Özdalga, E. (1996). Modernleşme ve din. Metis Yayınları.

Proffitt, A. (2022). Shingon. In Oxford Research Encyclopedia of Religion.

Reader, I., & Tanabe, G. J. (1998). Practically religious: Worldly benefits and the common religion of Japan. University of Hawai’i Press.

Sanford, J. H. (1997). Wind, waters, stupas, mandalas: Fetal Buddhahood in Shingon. Japanese Journal of Religious Studies, 24(1-2), 1-38.

Snodgrass, A. (1987). Interpenetration and Shingon ritual practice. Religious Traditions, 10(1), 31-45.

Şenavcu, H. İ. (2016). Tarihsel süreç içerisinde Japon Budizmi: Genel bir bakış. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1, 42-64.

Terzioğlu, H. (2012). Kur’an’da inanç esaslarının aklî yöntemle temellendirilmesi. KADER Kelam Araştırmaları Dergisi, 10(2), 203-220.

Tinsley, E. (2011). Kūkai and the development of Shingon Buddhism. In C. Lopez (Ed.), Esoteric Buddhism and the Tantras in East Asia (pp. 691-708). Brill.

Toprak, H. (2017). Türkiye Cumhuriyeti’nde dinî kurumsallaşma: Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kuruluşu. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 14(51), 217-233.

Trimingham, J. S. (1999). Sufi orders in Islam. Oxford University Press.

Winfield, P. D. (2019). Shinnyo-en and the formulation of a new esoteric iconography. Material Religion, 15(1), 27-53.

Yamasaki, T. (1988). Shingon: Japanese esoteric Buddhism. Shambhala Publications.

BETWEEN TWO MYSTICAL TRADITIONS: A COMPARATIVE SURVEY OF TURKISH ISLAM AND SHINGON BUDDHISM