PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK ÇALIŞMALARININ KAVRAMSAL, ENTELEKTÜEL VE SOSYAL YAPISI

CONCEPTUAL, INTELLECTUAL AND SOCIAL STRUCTURE OF PSYCHOLOGICAL RESILIENCE STUDIES

Özet

Bu çalışmada psikolojik dayanıklılık konusunda yapılmış araştırmaların kavramsal, entelektüel ve sosyal yapısını ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma evrenini 08.11.2025 (2026 hariç) tarihinde “Web Of Science” veri tabanı, “core collection”, “psychological resilience” “tile” kıstı ile yapılan taramada ulaşılan makale formundaki 1.424 bilimsel çalışma oluşturmaktadır. Veriler R programı Biblioshny paketi ile analiz edilmiştir. Alanla ilgili ilk çalışmanın 1988 yılında yapıldığı görülmektedir. Alana 5.175 yazar katkıda bulunmuştur. Tek yazarlı makale sayısı 88 olup geriye kalan makaleler ortak yazarlı olarak üretilmiştir. Makale başına ortak yazar yüzdesi 4,67’dir. 2010 yılına kadar, yayın yapılmayan yıllar çoğunlukta olmakla beraber, yıllık yayın sayısı en fazla 5’tir. 2015 yılından itibaren yıllık yayın sayısı çok büyük bir artış göstermiş 2025 yılında 382’ye ulaşmıştır. Alanla ilgili en çok makale yayınlayan dergi “Frontiers In Psychology”, en çok makale üreten yazar “Sharpley, Christopher F.”, en çok atıf alan yazar “Mustafa Sarkar”, en çok atıf alan makale “Psychological Resilience A Review and Critique of Definitions, Concepts, and Theory (2013: Fletcher, Sarkar)” olmuştur. Hem sorumlu yazar hem de ülkelere göre makale üretiminde Çin ilk sıradadır. Çin’i Amerika ve Türkiye takip etmektedir. Ancak en çok atıf yapılan ülkeler içinde Amerika birinci sırada iken onu Çin, İngiltere ve Türkiye takip etmektedir. Kavramsal yapı incelendiğinde yayınlarda stres, depresyon, sağlık, anksiyete, akıl sağlığı ve sosyal desteğin en çok kullanılan anahtar kelimeler olduğu görülmektedir. Oluşan ortak oluşum ağı anahtar kelimelerin üç farklı kümede toplandığını ortaya koymaktadır. Bu kümeler stres, yaşam kalitesi ve tatmin olarak belirlenmiştir. Yayın sayısının artış gösterdiği 2015 yılından bugüne alanla ilgili çalışmaların kronik ağrı, travma sonrası stres bozukluğu, epidemiyoloji, prostat, stres, depresyon, fiziksel aktivite ve egzersiz gibi konulara yöneldiği görülmektedir. Entelektüel yapıyı ortaya çıkarmak için ortak atıf analizi yapıldığında yazarların 7 farklı kümede toplandığı anlaşılmaktadır. En fazla ortak atıf alan yazarının K.M. Connor olduğu tespit edilmiştir. Sosyal yapıyı ortaya koyan işbirliği ağı ise yazarların 9 farklı kümede toplandığını göstermektedir. En fazla işbirliğinde bulunan yazar Zhang I.’dır. Konuyla ilgili diğer ülkelerle en çok işbirliğinde bulunan ülke ise Çin olmuştur.