“DEPREM VE TOPLUMSAL CİNSİYETE DAYALI ZARAR GÖREBİLİRLİK: KADINLARIN KATMERLİ DEPREM DENEYİMLERİ, HATAY, 2023” BAŞLIKLI MALTEPE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ BULGULARI

MALTEPE UNIVERSITY SCIENTIFIC RESEARCH PROJECT FINDINGS TITLED “EARTHQUAKE AND GENDER-BASED VULNERABILITY: WOMEN'S MULTIPLE EARTHQUAKE EXPERIENCES, HATAY, 2023”

Özet

Projede, 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen ve on bir ili etkileyen depremlerin ardından Hatay ilinde 18 yaş üstü kadınlarla afet sonrası dönemde toplumsal cinsiyete dayalı zarar görebilirlik ve bu zarar görebilirliği oluşturan koşulların kadınlar üzerinde yarattığı katmerli yük araştırılmıştır. Ünür’ün (2021) ekonomik, sosyal, fiziksel ve çevresel olarak belirttiği afet sonrası insani zarar görebilirlik kategorileri detaylandırılarak kadınların ekonomik özgürlüğü, istihdama katılımı, afet sonrasında giyim kuşama ilişkin yaşadıkları, hijyen, üreme ve cinsel sağlık konularındaki erişim sıkıntıları, bakım verme ve evi kurma, cinsel şiddete maruz kalma durumları üzerinden ele alınarak etnik ve sosyoekonomik yapının, afete yaklaşımın, eğitimin etkileri dikkate alınmış, kadınların kendini gerçekleştirme konusunda baskı görüp görmedikleri, nüfusa ilişkin kayıpların telafisinden sorumlu tutulma durumları (daha fazla çocuk doğurma konusunda baskı görüp görmedikleri) araştırılmış ve afet sonrasında yaşadıklarına ilişkin kontrolün kimde olduğunu düşündükleri ve dayanıklılık stratejileri görülmeye çalışılmıştır.

Bu amaçla 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremi Hatay’da yaşamış olan 18 yaş üstü kadınlarla derinlemesine görüşmeler ve odak grup görüşmeleri yapılmıştır. Kadınlar üzerinde oluşan katmerli yükte kuşaklararası farkların ve depremin ardından konteyner-kente gitmenin/evde kalmanın büyük etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Hatay ilinin Antakya, İskenderun ve Arsus ilçelerinde gerçekleşen çalışma, bu ilçelerin farklı sosyodemografik, sosyokültürel ve sosyoekonomik açılardan Hatay’ın farklılıklarını temsil edebilirlikleri göz önünde bulundurularak planmış ve katılımcılara kartopu yöntemiyle ulaşılmıştır. Depremin ardından konteyner-kente yerleştirilmiş kadınların daha fazla sorun yaşadığı tespit edilmiş ve özellikle dar bir alana sıkışma, sosyal bağların azlığı, sosyal normların gerilemesi (anomi), çocuklarla yaşanan sorunların artması ve ev içi emek paylaşımı gibi başlıklarda bu sorunların toplandığı görülmüştür. Ayrıca kadınların kuşaklararası yüklerine üç farklı yaş grubu özelinde bakılmış (18-39, 40-64, 65 ve üstü) ve deprem sonrası yükler bağlamında en çok 65 yaş üstü yalnız yaşayan kadınların zorlandığı görülmüş, 18-39 yaş arasının daha dirençli olduğu, 40-64 yaş arasının da sahip olduğu/bakmakla yükümlü olduğu çocuk sayısına bağlı olarak yükünün değiştiği saptanmıştır.